EASL-ის კლინიკური პრაქტიკული გაიდლაინი აუტოიმუნური ჰეპატიტის მართვის შესახებ, 2025
აუტოიმუნური ჰეპატიტი არის უცნობი ეტიოლოგიის, აუტოიმუნური მექანიზმის ღვიძლის ქრონიკული ანთებითი დაავადება, რომელიც შეიძლება განვითარდეს ნებისმიერი ასაკის, სქესის და ეთნიკური წარმომავლობის პაციენტში. საწყის ეტაპზე დაავადების კლინიკური გამოვლინებები მრავალფეროვანია და მერყეობს ასიმპტომური მიმდინარეობიდან ჰეპატოციტების მასიური ნეკროზით მიმდინარე ღვიძლის მწვავე უკმარისობამდე.
EASL გვთავაზობს განახლებულ გაიდლაინს, რომელიც გვაწვდის უახლეს საერთაშორისო, სანდო კვლევებზე დაფუძვნებულ რეკომენდაციებს აუტოიმუნური ჰეპატიტის დიაგნოსტიკისა და მართვის შესახებ როგორც მოზრდილ, ისე პედიატრიული ასაკის პაციენტებში. გაიდლაინში ასევე მოცემულია განახლებული რეკომენდაციები დაავადების ვარიანტებისა და სპეციფიური ფორმების, აგრეთვე აუტოიმუნურ ჰეპატიტთან ასოცირებული ციროზის მართვის შესახებ, რაც მოიცავს პორტული ჰიპერტენზიისა და ჰეპატოცელულური კარცინომის მონიტორინგს, დეკომპენსირებული ციროზის შემთხვევაში კი ღვიძლის ტრანსპლანტაციას.
© 2025 European Association for the Study of the Liver. Published by Elsevier B.V. All rights are reserved, including those for text and data mining, AI training, and similar technologies.
* ANA (ანტინუკლეარული ანტისხეულები) და SMA (გლუვი კუნთის ანტისხეულები) შეიძლება შეფასდეს როგორც HEp-2 უჯრედებზე იმუნოფლუორესცენციით (IFT), ასევე ELISA მეთოდით.
* * pANNA, anti-dsDNA, anti-SLA/LP, anti-LKM1, anti-LKM3, anti-LC1, anti-F-actin, anti-Ro52, anti-α-actinin ანტისხეულები შეიძლება შეფასდეს როგორც ზოგადი, ასევე სპეციფიკური ტესტებით. იმ შემთხვევაში, როდესაც აღნიშნული სეროლოგიური ტესტები ნეგატიურია, მაგრამ კლინიკური ეჭვი აუტოიმუნურ ჰეპატიტზე კვლავ რჩება, მიზანშეწონილია ღვიძლის ბიოფსიის ჩატარება აუტოაინტისხეულებ-ნეგატიური აუტოიმუნური ჰეპატიტის გამოსარიცხად ან დასადასტურებლად.
AIH – აუტოიმუნური ჰეპატიტი, ANA – ანტინუკლეარული ანტისხეულები, SMA – გლუვი კუნთის ანტისხეულები, anti-dsDNA – ორჯაჭვიანი დნმ-ის საწინააღმდეგო ანტისხეულები, anti-F-actin – ფილამენტური აქტინის მიმართ ანტისხეულები, anti-LC1 – ღვიძლის ციტოზოლის ტიპი 1-ის მიმართ ანტისხეულები, anti-LKM1/3 – ღვიძლის-თირკმლის მიკროსომული ტიპი 1/3-ის მიმართ ანტისხეულები, anti-Ro52 – Ro52 აუტოანტიგენის მიმართ ანტისხეულები, anti-SLA/LP – ხსნადი ღვიძლის/ღვიძლის-პანკრეასის ანტიგენების მიმართ ანტისხეულები, IFT – იმუნოფლუორესცენციის ტესტი, IgG – იმუნოგლობულინი G, pANNA – პერინუკლეარული ანტინეიტროფილური ბირთვული ანტისხეულები, ULN – ნორმის ზედა ზღვარი
* ღვიძლის ბიოფსიის ჩატარების დრო ეფუძვნება კლინიკურ შეფასებას და დამოკიდებულია ალტ-ს დონის მატების ხარისხზე.
AIH – აუტოიმუნური ჰეპატიტი, ALT – ალანინამინოტრანსფერაზა, CBR – სრული ბიოქიმიური რემისია,CPG – კლინიკური პრაქტიკის გაიდლაინები, DI-ALH – მედიკამენტოზურად ინდუცირებული აუტოიმუნურის მსგავსი ჰეპატიტი, DILI – მედიკამენტოზურად გამოწვეული ღვიძლის დაზიანება, IgG – იმუნოგლობულინი G
პირველი რიგის თერაპია იწყება პრედნიზო(ლო)ნით დოზით 0.5 მგ/კგ/დღეში (მძიმე მიმდინარეობის შემთხვევაში — 1 მგ/კგ/დღემდე), რომელიც ინიშნება ერთ-ერთ იმუნოსუპრესანტთან კომბინაციაში: მიკოფენოლატ მოფეტილი (1,000 მგ/დღეში) ინიშნება კორტიკოსტეროიდების დაწყებისთანავე; აზათიოპრინი (50 მგ/დღეში) ინიშნება 2 კვირით გვიან. სურათზე წარმოდგენილია პრედნიზო(ლო)ნის დოზის შემცირების სქემა, რომელიც ემთხვევა ერთ-ერთ უახლეს კლინიკურ კვლევაში გამოყენებულ რეჟიმს.
თერაპიულ დონემდე მიკოფენოლატ მოფეტილის დოზა იზრდება (1,500–2,000 მგ/დღეში) მკურნალობის მე-2 კვირაზე, ხოლო აზათიოპრინის დოზა იზრდება მე-4 კვირიდან (1–2 მგ/კგ/დღეში). თერაპიული ეფექტის მონიტორინგისთვის აუცილებელია ALT-ის (ალანინამინოტრანსფერაზა) და IgG-ის (იმუნოგლობულინი G) განსაზღვრა მკურნალობის მე-4, მე-12 და მე-24 კვირებზე. უსაფრთხოების ბიომარკერების შერჩევა და მონიტორინგის სიხშირე კი ინდივიდუალურად უნდა იყოს მორგებული პაციენტის კლინიკურ მდგომარეობაზე.
თიოპურინის ჯგუფის პრეპარატები (აზათიოპრინი და მერკაპტოპურინი) კატაბოლიზდება არააქტიურ მეტაბოლიტებად TPMT-ის (თიოპურინ მეთილტრანსფერაზის) მეშვეობით, რაც ამცირებს აქტიური მეტაბოლიტის – 6-TGN-ის კონცენტრაციას (თერაპიული დიაპაზონი: 225–450 პმოლ/0.2 მლ). თიოპურინის მეტაბოლიტები მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ როგორც თერაპიისადმი ადჰერენტობის შეფასებაში, ასევე აზათიოპრინის დოზის რეგულირებაში. ასევე არსებობს განსაზღვრული სქემა, რომლის მიხედვითაც ინიშნება ალოპურინოლი (100 მგ/დღეში) – აზათიოპრინის დოზის 25 %-მდე შემცირებიდან რამდენიმე დღით ადრე, რათა შეიცვალოს აზათიოპრინის მეტაბოლიზმი ნაკლებად ტოქსიკური მეტაბოლიტების მიმართულებით. 6-MMP-ის დონის განსაზღვრა (<5,700 პმოლ/0.2 მლ) გვეხმარება პაციენტების დიფერენცირებაში: ერთი მხრივ, იმ პაციენტების, რომლებიც განიცდიან ჰეპატოტოქსიკურობას, იღებენ მედიკამენტის არასაკმარის დოზას ან არ იცავენ მკურნალობის რეჟიმს (ამ შემთხვევაში 6-MMP-ის დონე შეესაბამება დაბალ მნიშვნელობებს),
მეორე მხრივ კი — იმ პაციენტების, რომლებიც ავლენენ თიოპურინის ჯგუფის პრეპარატების მიმართ რეზისტენტობას, რაც გამოიხატება იმით, რომ მედიკამენტები მეტაბოლიზდება უპირატესად არააქტიურ 6-MMP-ში, ნაცვლად აქტიური 6-TGN-ისა (ამ დროს 6-MMP-ის დონე არათანადომიანად მომატებულია).
AIH – აუტოიმუნური ჰეპატიტი, 6-MMP – 6-მეთილმერკაპტოპურინი, 6-TGN – 6-თიოგუანინის ნუკლეოტიდები, TPMT – თიოპურინ მეთილტრანსფერაზა
